جنجال ادامه‌دار حجاب در خدمات دولتی آلمان

مناقشه بر سر استفاده از حجاب در خدمات دولتی آلمان همچنان داغ است. در حال حاضر، هیچ پلیس زنی با حجاب در این کشور دیده نمی‌شود و به‌رغم این، چندین ایالت به جای گشودن راه برای مشارکت بیشتر، در حال تدوین ممنوعیت‌های تازه هستند. این گزارش به بررسی این موضوع پرداخته است.

برلین: جدال بر سر قانون بی‌طرفی

در برلین، بحث بر سر قانون بی‌طرفی بار دیگر داغ شده است. فراکسیون حزب سبزها خواستار لغو این قانون شده‌اند که می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر خدمات عمومی داشته باشد. محور اصلی این مناقشه، حجاب است. سبزها این قانون را «ممنوعیت عملی حرفه‌ای» برای زنان مسلمانی می‌دانند که قصد دارند در پلیس، دستگاه قضایی یا مدارس کار کنند. آن‌ها استدلال می‌کنند که دولت نباید به‌طور کلی ابراز عقاید مذهبی را ممنوع کند و باید حقوق فردی، به‌ویژه آزادی مذهب را حفظ نماید.

این بحث از سال‌ها پیش میان مسائل حقوقی اساسی و اختلافات سیاسی-اجتماعی در جریان است. دیوان عالی فدرال آلمان در سال ۲۰۱۵ به صراحت اعلام کرد که ممنوعیت کلی حجاب در خدمات دولتی، مادامی که خطری مشخص برای صلح مدارس یا بی‌طرفی دولت وجود نداشته باشد، با قانون اساسی مغایرت دارد. با این حال، برخی ایالت‌ها، به‌ویژه برلین، همچنان به قوانین محدودکننده پایبند هستند. هرچند رویکرد دیوان به‌تدریج جا می‌افتد، اما هنوز مشخص نیست که در عمل چگونه اجرا خواهد شد.

وضعیت در دیگر ایالت‌ها: تفاوت در رویکردها

تحقیقات IslamiQ از وزارتخانه‌های کشور ایالت‌ها نشان می‌دهد که سیاست‌ها در این زمینه یکسان نیست. در برخی ایالت‌ها، استفاده از حجاب در پلیس به‌طور کامل ممنوع است، در حالی که برخی دیگر امکان تصمیم‌گیری موردی یا ابتکارات قانونی را بررسی می‌کنند.

نوردراین-وستفالن: محدودیت برای مأموران اجرایی

در نوردراین-وستفالن، به‌طور کلی امکان فعالیت زنان مسلمان با حجاب در پلیس وجود دارد، اما نه به‌عنوان مأمور اجرایی. وزارت داخله به آیین‌نامه لباس و نگرانی‌های ایمنی اشاره دارد و معتقد است حجاب ممکن است دید را محدود کند یا در درگیری‌های فیزیکی خطرناک باشد. همچنین، طبق ماده ۳۳ قانون کارمندان، بی‌طرفی مذهبی الزامی است. تغییر این مقررات برای مشارکت بدون تبعیض فعلاً برنامه‌ریزی نشده و هیچ مورد رد درخواست یا دعوای قانونی گزارش نشده است. وزارت داخله همچنین آماری درباره تعداد پلیس‌های زن با حجاب در خدمت فعال یا کسانی که پیش از شروع خدمت حجاب را کنار گذاشته‌اند، ارائه نکرده است.

برمن: فعلاً مجاز، اما به‌زودی ممنوع!

در برمن، تا کنون قانونی برای ممنوعیت لباس‌های مذهبی مانند حجاب در پلیس وجود ندارد. وزارت داخله اعلام کرده زنان مسلمان می‌توانند در حین خدمت حجاب داشته باشند. برمن تاکنون از اختیارات خود برای تنظیم ظاهر خارجی پلیس از طریق آیین‌نامه استفاده نکرده است. با این حال، آیین‌نامه‌ای در دست تدوین است که ممکن است استفاده از نمادهای مذهبی را ممنوع کند. اگر این آیین‌نامه اجرایی شود، به مأموران زن اطلاع داده خواهد شد که پیش از شروع خدمت باید حجاب را کنار بگذارند. محدودیت‌های عملی نیز به دلایل ایمنی اعمال می‌شود؛ به عنوان مثال، هنگام استفاده از کلاه ایمنی، ماسک محافظ یا سایر تجهیزات، پوشش سر مذهبی باید برداشته شود. با این حال، در مراسم‌های تشریفاتی مانند روز سوگند یا جشن دریافت گواهینامه، استفاده از حجاب مجاز است. مورات چلیک، رئیس شورای شرعی برمن، در گفت‌وگو با IslamiQ تأکید کرد که ممنوعیت کلی حجاب در پلیس، مداخله‌ای نامتناسب در حقوق اساسی است و «پیام نادرستی» به جامعه می‌فرستد. او افزود: از نظر ما، استفاده از عمامه، کیپا یا حجاب در خدمت پلیس نه با توانایی عملیاتی پلیس و نه با اصل بی‌طرفی دولت منافات دارد. به همین دلیل، او مشارکت جوامع مذهبی در فرآیند تدوین قوانین و امکان اظهارنظر را ضروری می‌داند.

شلسویگ-هولشتاین: تصمیم‌گیری موردی ممکن است

در شلسویگ-هولشتاین، ممنوعیت کلی برای استفاده از نمادهای مذهبی مانند حجاب در خدمت پلیس وجود ندارد، اما محدودیت‌های قانونی در شرایط خاص ممکن است اعمال شوند. وزارت داخله اعلام کرده: «این مقررات شامل ممنوعیت کلی برای نمادهای مذهبی یا ایدئولوژیک نیست، بلکه امکان تصمیم‌گیری موردی را فراهم می‌کند.

طبق قانون کارمندان ایالتی، ویژگی‌های مذهبی در صورتی که در اقدامات رسمی قابل‌مشاهده باشند و اعتماد به بی‌طرفی در اجرای وظایف را تضعیف کنند، ممکن است ممنوع شوند. در توجیه قانون، خدمت اجرایی پلیس به‌عنوان نمونه‌ای ذکر شده که اعتماد شهروندان به بی‌طرفی در آن اهمیت ویژه‌ای دارد. علاوه بر بی‌طرفی ایدئولوژیک، دلایل عملیاتی نیز مطرح است: لباس خدمتی باید با آیین‌نامه‌های داخلی مطابقت داشته باشد و امکان استفاده از کلاه ایمنی یا ماسک را فراهم کند. وزارت داخله اعلام کرده هیچ موردی از رد زنان مسلمان با حجاب از خدمت در پلیس گزارش نشده است: هیچ موردی از رد درخواست‌های زنان مسلمان با حجاب شناخته‌شده نیست.

بایرن: حجاب در خدمت پلیس ممنوع است

در بایرن، استفاده از حجاب در خدمت اجرایی پلیس مجاز نیست. پلیس بایرن تأکید می‌کند که ظاهر خارجی مأموران نقش مهمی در حفظ بی‌طرفی دولت دارد: استفاده از حجاب می‌تواند اعتماد به بی‌طرفی در اجرای وظایف را به خطر بیندازد، زیرا ممکن است تردیدهایی درباره استقلال، بی‌طرفی یا تعهد کامل به قانون و عدالت ایجاد کند.وزارت داخله آلمان اعلام کرده که در حال حاضر هیچ برنامه‌ای برای بازنگری این مقررات وجود ندارد. تاکنون هیچ فرآیند رسمی رد درخواست یا دعوای قضایی درباره زنان متقاضی با حجاب گزارش نشده است. استخدام در پلیس بایرن صرفاً بر اساس شایستگی، عملکرد و توانایی انجام می‌شود و وابستگی مذهبی نقشی ندارد.

براندنبورگ، زاکسن و مکلنبورگ-فورپومرن: حجاب بخشی از لباس رسمی نیست

در براندنبورگ، زاکسن و مکلنبورگ-فورپومرن، استفاده از حجاب در خدمت پلیس ممنوع است. هر سه ایالت تأکید دارند که لباس رسمی پلیس باید یکنواخت باشد تا بی‌طرفی دولت حفظ شود. در براندنبورگ، آیین‌نامه لباس پلیس صراحتاً اعلام می‌کند که حجاب بخشی از لباس رسمی نیست. تغییری در این مقررات برای اجازه استفاده از نمادهای مذهبی برنامه‌ریزی نشده و هیچ مورد رد درخواست یا دعوای قضایی گزارش نشده است.

در زاکسن نیز، بر اساس آیین‌نامه «ظاهر پلیس زاکسن» و قانون کارمندان ساکسون، استفاده از حجاب رد می‌شود. این ایالت نیازی به تغییر قوانین نمی‌بیند و اعلام کرده وابستگی مذهبی متقاضیان در فرآیند استخدام بی‌ربط است.

در مکلنبورگ-فورپومرن نیز ممنوعیت سخت‌گیرانه‌ای برای نمادهای مذهبی در خدمت پلیس وجود دارد. الزام بی‌طرفی، که با نمایندگی دولت مرتبط است، به‌عنوان دلیل اصلی ذکر شده و هیچ مورد رد درخواست یا دعوای قضایی گزارش نشده است. این ایالت تأکید دارد که وابستگی مذهبی در استخدام نقشی ندارد، مشروط بر اینکه الزامات ظاهری رعایت شود.

زاکسن-آنهالت: یونیفرم، جای پوشش مذهبی ندارد

در زاکسن-آنهالت، استفاده از حجاب در خدمت اجرایی پلیس مجاز نیست. یونیفرم در آیین‌نامه لباس به‌طور کامل تعریف شده و لباس‌های شخصی یا مذهبی مجاز نیستند، زیرا ممکن است یکنواختی، ایمنی و بی‌طرفی را به خطر بیندازند. با این حال، این ایالت اعلام کرده که دسترسی به خدمات عمومی بدون توجه به مذهب تضمین شده و استخدام بر اساس شایستگی، توانایی و عملکرد حرفه‌ای انجام می‌شود.

هامبورگ: هیچ برنامه‌ای برای تغییر وجود ندارد

در هامبورگ نیز در حال حاضر امکان استفاده از پوشش مذهبی مانند حجاب در حین انجام وظیفه وجود ندارد. یک سخنگو در گفت‌وگو با IslamiQ اعلام کرد: در حال حاضر هیچ برنامه مشخصی برای تغییر این وضعیت وجود ندارد.

نیدرزاکسن: لباس رسمی، نمادهای مذهبی را شامل نمی‌شود

در نیدرزاکسن، به‌طور کلی امکان استفاده از حجاب برای مأموران زن در خدمات حفاظتی یا آب‌نگهداری وجود ندارد. این موضوع از مجموعه‌ای از آیین‌نامه‌ها و مقررات لباس ناشی می‌شود که یک ظاهر یکنواخت را الزامی می‌داند. ترکیب لباس رسمی با اقلام شخصی قابل‌مشاهده، از جمله نمادهای مذهبی، مجاز نیست و تغییری در این مقررات برنامه‌ریزی نشده است. در سال‌های اخیر، دو مورد شناخته‌شده از زنان مسلمان با حجاب برای استخدام در پلیس نیدرزاکسن ثبت شده که یکی از آن‌ها پس گرفته شد و دیگری در آزمون کامپیوتری ناکام ماند. هیچ مورد رد درخواست یا دعوای قضایی صرفاً به دلیل حجاب گزارش نشده است. طبق قانون اساسی، دسترسی به خدمات عمومی بدون تبعیض تضمین شده و موضوع مذهب در فرآیند درخواست پرسیده نمی‌شود، اما اگر این موضوع آشکار شود، به متقاضی درباره آیین‌نامه لباس اطلاع داده می‌شود.

بادن-وورتمبرگ: حجاب در خدمت پلیس ممنوع است

بادن-وورتمبرگ نیز از جمله ایالت‌هایی است که استفاده از نمادهای مذهبی مانند حجاب برای مأموران زن پلیس مجاز نیست. پایه این تصمیم، الزام بی‌طرفی در قانون کارمندان است که ظاهری خنثی در خدمت اجرایی پلیس را مقرر می‌کند. تغییری در این قانون در حال حاضر پیش‌بینی نشده است. در سال‌های گذشته، هیچ درخواستی از زنان مسلمان با حجاب برای پلیس بادن-وورتمبرگ ثبت نشده و هیچ پرونده اداری یا قضایی در این زمینه گزارش نشده است. استخدام در خدمت اجرایی پلیس بر اساس شایستگی، توانایی و عملکرد حرفه‌ای، بدون توجه به مذهب یا ایدئولوژی، انجام می‌شود. هیچ آمار رسمی درباره زنان با حجاب در خدمت یا کسانی که پیش از خدمت حجاب را کنار گذاشته‌اند وجود ندارد.

راینلاند-فالتس: تصمیم‌گیری موردی

در راینلاند-فالتس، ممنوعیت کلی برای استفاده از حجاب در پلیس وجود ندارد. به‌طور کلی، ظاهری یکنواخت برای مأموران یونیفرم‌پوش مدنظر است که بی‌طرفی دولت را نشان دهد، از جمله استفاده از کلاه یکنواخت در مأموریت‌ها، به‌ویژه به دلایل امنیتی برای جلوگیری از حملات احتمالی.

با این حال، بررسی موردی پیش‌بینی شده است: وزارت داخله در پاسخ به IslamiQ اعلام کرده که استفاده از لباس‌های مذهبی مانند حجاب نمی‌تواند به‌طور کلی ممنوع شود و فقط در صورتی محدود می‌شود که بی‌طرفی یا امنیت به‌طور عینی به خطر بیفتد. در سال‌های گذشته، هیچ درخواست از زنان مسلمان با حجاب رد نشده و هیچ دعوای قضایی در این باره ثبت نشده است.

تورینگن: ممنوعیت نیست، اما «نامناسب» تلقی می‌شود

طبق اظهارات سخنگوی وزارت داخله تورینگن، استفاده از حجاب اسلامی به‌عنوان بیان باور شخصی، همراه با یونیفرم پلیس، با وظایف بی‌طرفی و نمایندگی پلیس سازگار نیست. آیین‌نامه لباس، کلاه‌های رسمی مانند کلاه لبه‌دار، کلاه پلیس یا کلاه نرم را مجاز می‌داند و استفاده از حجاب «به‌طور کلی نامناسب» به نظر می‌رسد. هیچ قانون ایالتی یا آیین‌نامه داخلی صریحی برای محدودیت یا ممنوعیت پوشش‌های مذهبی وجود ندارد، اما فرآیندی قانون‌گذاری در جریان است تا پایه قانونی برای تنظیم ظاهر مأموران در قانون کارمندان تورینگن ایجاد شود. این فرآیند شامل بحث‌هایی درباره محدودیت‌های آینده ظاهر مأموران پلیس خواهد بود. سخنگو تأکید کرده که دسترسی به خدمات عمومی بدون توجه به مذهب تضمین شده است.

زارلاند: امکان حجاب در موارد خاص

در زارلاند، استفاده از نمادهای مذهبی مانند حجاب در خدمت پلیس به‌طور کلی «در موارد خاص... مجاز است، به شرطی که صورت را نپوشاند.» آیین‌نامه قبلی لباس که استفاده از لباس‌های مذهبی با یونیفرم را ممنوع می‌کرد، با قانون جدید کارمندان عملاً دیگر اعمال نمی‌شود. تاکنون هیچ درخواستی از زنان مسلمان با حجاب ثبت نشده و بنابراین هیچ مورد رد درخواست نیز گزارش نشده است.

نتیجه‌گیری: راه درازی در پیش است

با وجود تنوع مقررات و بحث‌ها در ایالت‌های مختلف، در حال حاضر هیچ پلیس زنی با حجاب در آلمان فعالیت نمی‌کند. حجاب در بسیاری از مناطق همچنان مانعی برای کار عملی در پلیس است، هرچند درخواست‌ها صرفاً به دلیل حجاب رد نمی‌شوند. این نشان می‌دهد که هرچند موضوع از نظر حقوقی و سیاسی مطرح است، اما اجرای یک سیاست فراگیر و بدون تبعیض در عمل هنوز محقق نشده است.

منبع:  Islamiq